Twintig jaar geleden begon Annelies Wiersma bij de opvoeding van haar zoon uit te gaan van de deugden. Hij was toen drie jaar oud. Ze ontdekte The Virtues Project™, door de VN geprezen als beste opvoedprogramma voor gezinnen van alle culturen. Het woord ‘deugden’ sprak haar niet meteen aan, maar de insteek wel. Die is: besteed bewust en actief aandacht aan positieve eigenschappen. Vaak tonen we met ons gedrag diverse deugden. Met een ‘deugdenbril’ zie je een druk kind opeens als ‘enthousiast’, in verlegen gedrag merk je ‘bedachtzaamheid’ op en in brutaliteit herken je deugden, zoals ‘assertiviteit’ en ‘verantwoordelijkheid ‘. Op school, zeker in deze tijd, is het extra belangrijk om aandacht te besteden aan de positieve eigenschappen van de leerlingen en van elkaar. Want iedereen, jong en oud, vindt het belangrijk om ‘gezien’ en gewaardeerd te worden. Om de ruimte te krijgen om te zijn wie je bent. Bekijk het filmpje van Annelies die in gesprek is met haar inmiddels 23 jarige zoon Niels over zijn opvoeding met deugden.
Belangrijke waarden
Deugden zijn dus belangrijke waarden die kinderen voor hun ontwikkeling als mens nodig hebben. Geduld, doorzettingsvermogen, trouw en moed... Het zijn eigenschappen die kinderen voortdurend inzetten, vaak zonder dat ze zich daar bewust van zijn. Deze en andere deugden krijgen op scholen die met The Virtues Project™, werken, gericht aandacht en daardoor meer betekenis. Deugden die worden benoemd en gestimuleerd komen tot bloei, in balans, of worden bijgeslepen. In de omgang met elkaar worden steeds meer deugden tot leven gebracht. Niet alleen thuis en op school, maar ook in de maatschappij.
10 DEUGDENTIPS VOOR IN HET ONDERWIJS
1. Concentreer je op één deugd
Vaak hebben ouders en leerkrachten het idee dat ze meteen alle deugden van kinderen moeten herkennen en waarderen. “Dat lukt me niet, verzuchten ze.” Annelies snapt dat heel goed. Zelf begon ze rustig aan, met ‘geduld’. Pas nadat ze deze deugd uitgebreid besproken en geoefend hadden, en van binnen en van buiten kenden, begonnen ze met de volgende deugd.
2. Koppel de deugd aan een thema
Veel scholen werken met thema’s. Kies een deugd die daarbij aansluit. Bij een positieve groep creëren, wat vaak aan de orde is aan het begin van het schooljaar, kun je bijvoorbeeld kiezen voor ‘samenwerking’. Laat kinderen nadenken welke andere deugden je daarbij nodig hebt. Maar breng de focus telkens terug op de deugd samenwerking. Dit doe je door deze deugd bewust te benoemen: waardeer de deugd samenwerking wanneer kinderen die tonen, vraag om de deugd samenwerking wanneer ze die vergeten, en bedank kinderen voor hun inzet om met jou en met elkaar samen te werken.
3. Breng de deugd in beeld
Download de deugd van de maand kalenderplaten en print ze en hang ze elke eerste dag van de maand voorin de klas. Bespreek de vragen die erop staan. Laat leerlingen zelf ook spreuken en tekeningen aan ‘de deugdenwand’ toevoegen.
4. Neem de deugd mee in wat je doet
Werken met deugden is heel vrij. Je krijgt ongetwijfeld zelf leuke ideeën om een deugd aan een thema, leerdoel, les of vak te koppelen. Begin je bijvoorbeeld in februari? En werk je rondom het thema Valentijnsdag? Dan kun je de deugd ‘liefde’ centraal stellen en bijvoorbeeld les geven in poëzie. Maar liefde past ook bij Moederdag, of Vaderdag, en bij Lentekriebels. In principe is alles wat je doet: de deugd van de maand meenemen in wat je al doet. In Het Deugdenspel Doeboek vind je een heleboel activiteiten bij tien deugden. Daarmee zou je kunnen beginnen. Je hoeft niet alle activiteiten te doen, kies wat jouw voorkeur heeft en wat bij je groep past.
5. Haal de deugd naar voren en benoem het
Het enige wat je ‘extra’ doet is de deugd naar voren halen en benoemen. Bijvoorbeeld als je thema Vakantie is, en de deugd van de maand is ‘zorgzaamheid’, dan kun je vragen: ‘Hoe kun je voor jezelf en voor anderen zorgen als het heel warm is?’ (Idee: deel glaasjes water uit en laat kinderen zichzelf insmeren met zonnebrandcrème). Vraag wie er in de vakantie voor planten, post of dieren van buren zorgt en zeg bijvoorbeeld ‘Wat zorgzaam van je, dat jij in de vakantie voor de cavia van je vriendje zorgt.’ Je kunt een maanddeugd terug laten komen, door te bespreken wat zorgzaamheid met liefde te maken heeft en hoe zorgzaamheid bijdraagt aan samenwerking.
6. Bereid je voor en reflecteer
Lees voordat je de deugd van de maand in je klas introduceert de deugdenkaart voor jezelf. En bedenk ook hoe je deze deugd toepast als leerkracht.
- Wat betekent de deugd?
- Waarom vind je het belangrijk deze deugd aan kinderen mee te geven?
- Wanneer en hoe zie je de deugd al bij je leerlingen?
- Hoe kun je de deugd bij hen benoemen?
- Hoe pas je de deugd zelf toe?
- Welke verhalen, prentenboeken, liedjes, activiteiten, enzovoort komen in je op?
7. Plan deugdentijd in
Bespreek wat kinderen al weten over de deugd, wat ze willen leren en evalueer ervaringen. Het beste maak je hier bewust tijd voor, bijvoorbeeld aan het begin van de week op maandagochtend of aan het einde van de week op vrijdagmiddag. Veel scholen houden een maandafsluiting. Daarin neem je de deugd van de maand natuurlijk ook mee.
8. Betrek ouders erbij
Leerkracht Wendy Uyttersprot geeft leerlingen een deugdenlijst mee naar huis. Ze vraagt ouders te omcirkelen welke eigenschappen ze héél sterk bij hun kind zien en welke eigenschappen ze graag meer zouden zien. Dit geeft hele verrijkende informatie. Wendy gebruikt de informatie als basis voor de oudercontacten. Het is een leuke manier om ouders bij deugdenonderwijs te betrekken. Een leerkracht vertelde Annelies enthousiast, dat ouders aan het eind van de maand vaak nog eerder naar de nieuwe deugd van de maand vragen dan kinderen! Het zegt dat de deugden met plezier mee naar huis gaan.
9. Probeer het eens uit
Diverse leerkrachten gebruiken op eigen initiatief Het Deugdenspel met hun groep, plusklas of mentorklas. Anderen combineren het met Humanistisch Vormingsonderwijs of maken er gebruik van bij vakken, zoals ‘Loopbaan en burgerschap’ of Maatschappijleer. Er zijn scholen waar deugden ‘schoolbreed’ ingezet worden en iedereen meedoet, ook de voor- en naschoolse opvang. Je kunt zoals hieronder een deugdententoonstelling maken op de gang.
10. Maak een deugdenyogales
Het is ook superleuk om een deugd als thema van je les in te zetten en het lesonderdeel te laten aansluiten bij de deugd die je hebt uitgekozen. Zo kunnen kinderen de deugd nog beter voelen en ervaren waardoor ze bewuster kunnen worden ingezet in hun dagelijkse leven. Wil je inspiratie? Helen Purperhart heeft een deugden kinderyogales gemaakt met het thema zelfvertrouwen. Je kunt deze gratis downloaden in de kinderyoga club. Nog geen lid van de kinderyoga club? Maak eerst een gratis account aan.
Download deugdenyogales voor kinderen
Bestel het deugdenyoga boek voor kinderen
Deugdenyoga voor kinderen is méér dan een boek over Kinderyoga. Of je nu leerkracht, ouder of (yoga)docent bent; de oefeningen en tips in dit boek helpen jou en kinderen om krachtiger en positiever in het leven te staan. In het boek staat in iedere les een deugd centraal. Bij de twaalf deugden vind je toepasselijke houdingen, spelletjes, massages, ademoefeningen, verhalen, meditaties, visualisaties en creatieve activiteiten.
