Klaar voor de start na de lockdown
De scholen gaan weer open; na al die weken thuisonderwijs is dat natuurlijk hartstikke fijn! Voor ieders veiligheid zijn de schooldagen zo echter ingericht dat leerlingen zo min mogelijk bewegen. En dat baart zorgen. De gym- en yogalessen van vakleerkrachten kunnen nog niet starten, maar ook binnen het klaslokaal vindt zo min mogelijk beweging plaats. Geen onnodige wandelingetjes langs andere klassen, niet naar de koelkast en geen uitwisselingen binnen de verschillende groepjes in de klas. En dat terwijl beweging essentieel is om tot leren te komen. In deze blog legt Nynke Bos uit wat beweging doet met ons brein en lichaam, en zal ik voorbeelden geven hoe in de klas ‘veilig’ bewogen kan worden.
Waarom?
Om te beginnen kun je het boek Breinvriendelijk Onderwijs van Spencer Kagan erbij pakken. Hier volgen enkele conclusies uit de vele onderzoeken die beschreven staan in het boek:
- Beweging tijdens het leren zorgt voor betere opname van de lesstof.
- Kort bewegen tussen de lessen door verbetert de leerprestaties.
- Bewegen voor een toets geeft hogere resultaten.
- Beweging bevordert de ontwikkeling van de executieve functies, een positief zelfbeeld, creativiteit, geheugen, gedrag en concentratie.
Door beweging ontstaan namelijk nieuwe bloedbanen in de hersenen, worden er meer voedingsstoffen naar de hersenen gevoerd en kunnen de hersenen beter leren.
Hoe dan?
Voor de vorm van het bewegen zijn verschillende opties mogelijk; bewegen tijdens het leren of bewegen tussen het leren door. Bewegen tijdens het leren kan door actieve werkvormen in te zetten. Dit kan groots in spelvorm, het kan ook al heel klein. Wees creatief en ga op zoek naar alternatieven voor zitten en de vinger opsteken.
Bijvoorbeeld:
- Ga staan als je een woord hoort met een a.
- Kom staan achter je stoel. Houd je met een hand vast aan de rugleuning, met de andere pak je je linkervoet vast. Zeg samen de tafel van 8 op. Wissel halverwege van been.
Bewegen tussen de lessen door kan zijn een rondje rennen over het schoolplein, het kunnen ook kleine oefeningen zijn die gewoon in de klas gedaan kunnen worden.
Yoga? Op je stoel!
Yoga in de klas leent zich hier heel goed voor. Yoga-oefeningen kunnen zelfs op de eigen plek op de stoel gedaan worden.
Houding
Op een stoel kun je je lichaam naar voren, achteren en opzij buigen. Je wordt daar niet alleen flexibel van, het is ook nog supergoed om de energie in je lijf te laten stromen.
Adem
Wat hier goed op aansluit zijn ademoefeningen om met de leerlingen te doen. Een ademhaling vanuit het middenrif zorgt ervoor dat er zuurstof naar de hersenen gaat. Dit geeft ontspanning en heeft naast een aantal fysieke voordelen ook voordelen zoals het beter kunnen reguleren van emoties en gedrag, afname van stress en angst, verhoogde creativiteit en een betere concentratie. Het aanbieden van ademhalingsoefeningen kan dus een positieve uitwerking hebben op zowel het gedrag als de leerprestaties.
Oefening: Strek je linkerarm voor je uit met gespreide vingers. Met je rechterwijsvinger strijk je omhoog langs je duim, terwijl je langzaam en diep inademt. Tot het topje van je duim. Dan strijk je langs de andere kant langs je duim naar beneden, terwijl je uitademt. Op een inademing ga je met je vinger omhoog langs je wijsvinger. Tot het topje, adem uit als je weer naar beneden gaat. Ga zo alle vingers langs. Wissel ook van hand voor nog vijf diepe ademhalingen.
Beweeg je brein
Een ander aspect wat benoemd wordt in Breinvriendelijk Onderwijs is het aanbieden van meditatie in de klas. In het buitenland al vrij gangbaar, voor de nuchtere Hollanders nog een beetje zweverig. Mediteren is eigenlijk allesbehalve zweverig. Het zorgt er juist voor dat je met je aandacht weer bij jezelf komt, in het hier en nu. Met een ontspannen lichaam en een alerte geest. Alsof je even aan de oplader gaat. Een minuut of 5 mediteren is al een goede start. Meditatie verandert de werking van de hersenen waardoor ze beter afgestemd zijn op leren. Leerkrachten die zelf meedoen met de meditaties zeggen dat ze beter slapen, zich beter kunnen concentreren en beter kunnen omgaan met stress: ‘Anders zou ik net zo reageren als mijn leerlingen!’
Oefening:
- Vertel: ‘Ga stevig zitten op de grond, of op je stoel: je voeten naast elkaar op de grond en je rug tegen de leuning. Sluit je ogen maar. Luister naar de geluiden die je buiten de klas hoort (het verkeer, vogels, de wind, stemmen op de gang?).’ Geef ze even de tijd om te luisteren, niet hardop met elkaar delen.
- ‘En in de klas, wat hoor je? (een zoemende computer, een vlieg, iemand die wiebelt?).’
- ‘Luister nu naar de geluiden in jezelf. Hoor je je ademhaling zacht ruisen? Volg je adem maar een tijdje en voel dat je er rustig van wordt.’
- Na een minuut: ‘Adem nog twee keer diep in en uit, wiebel met je tenen en je vingers. Doe je ogen maar weer open.’
- Deze minuut kan telkens met 10 seconden verlengd worden wanneer de leerlingen gewend zijn aan de oefening en stil naar zichzelf kunnen luisteren.
“Breinvriendelijk onderwijs, ook voor de leerkracht!”
Meer lezen over yoga op school?
Klas in balans – Helen Purperhart en Rosalinda Weel
Yo-ga mee de wereld rond! – Nynke Bos
